تولوئن (Toluene)
- نام شیمیایی: تولوئن
- نامهای دیگر محصول: متیل بنزن، Toluene ،Anisen ،phenylmethane
- شکل و حالت فیزیکی: مایع بیرنگ
تولوئن چیست؟
تولوئن که با نامهای دیگر phenylmethane، toluol و Anisen نیز شناخته میشود از دسته هیدروکربنهای آروماتیک ( aromatic hydrocarbona ) است. فرمول شیمیایی این ماده C6H5CH3 است و به مقدار محدود به صورت طبیعی در قطران زغال سنگ وجود دارد. متیل بنزن به صورت مایعی بیرنگ است که بویی شبیه تینر دارد. دمای ذوب آن 95- درجه سانتی گراد و دمای جوش آن 110 درجه سانتی گراد است. این ماده جایگزین تک مشتقات بنزن است که شامل یک پیوند CH3 است که به یک گروه فنیل متصل است. متیل بنزن غالبا به عنوان مواد اولیه شیمیایی صنایع و به عنوان یک حلال بکار میرود.
این ترکیب اولین بار در سال 1837 از تقطیر روغن کاج توسط یک شیمیدان لهستانی به نام فلیپ والتر کشف شد. اما در سالهای بعد از روشهای مختلف توسط دانشمندان دیگر به دست آمد و در نهایت در سال 1843 توسط جاکوب برزلیوس نامگذاری شد.
کاربرد تولوئن
مهمترین کاربرد تولوئن استفاده از آن به عنوان ماده پیشرو در تولید بنزن است. استفاده مهم بعدی آن اضافه کردن این ماده در ترکیب بنزن و زایلن و تولید تولوئن-دییزوسایانید، تی ان تی و سنتز تعدادی از داروها است.
لازم به ذکر است که تولوئن-دییزوسیانید، ماده اصلی تولید فومهای پلی اورتان است. این ماده همچنین به عنوان تقویت کننده اوکتان سوخت خودروهای بنزینی موتور احتراق داخلی استفاده میشود. در آزمایشگاهها نیز از تولوئن (متیل بنزن) بهعنوان یک حلال برای نانو مواد کربن از جمله فولرنها استفاده میشود و همچنین میتواند بهعنوان شاخص فولرن استفاده شود. از این ماده میتوان برای شکستن گلبولهای قرمز، ضد عفونی کننده در استخراج هموگولوبین در آزمایشهای بیو شیمیایی و در حذف برگ کوکائین از برگ کوکا در نوشیدنیهای کوکاکولا استفاده میشود.
خطرات تولوئن
تاثیرات محیطی و سمی این ماده در طی سالها به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. استنشاق مکرر این ماده میتواند منجر به سردرد، سرگیجه، تهوع، کاهش حافظه، از دست دادن اشتها، کاهش شنوایی، کوررنگی و حالت مستی و سرخوشی شود. امکان عدم مشاهده برخی از این علائم در صورت عدم تکرار وجود دارد. در صورت استنشاق این ماده به صورت زیاد و مکرر امکان مرگ نیز وجود خواهد داشت.
در هر صورت میزان سمیت این ماده از بنزن کمتر است و به طور گسترده به عنوان جایگزین حلالهای آروماتیک مورد استفاده قرار میگیرد. سازمان حفاظت محیط آمریکا تایید کرده است که هیچگونه شواهدی مبنی بر سرطانزا بودن تولوئن وجود ندارد.
خرید تولوئن
مبلغ سالانه فروش تولوئن در سالهای اخیر در سراسر جهان حدود 25 میلیارد دلار است. بیشترین میزان فروش این ماده در جهت تولید تقویتکننده اوکتان سوخت خودرو بوده است. یکی از فاکتورهای اصلی تاثیرگذار بر افزایش قیمت تولوئن ، رشد قیمت نفت خام و استفاده از مکملهای سوختی بوده است. همچنین افزایش درخواست مواد رنگی و پوششدهندهها نیز بر تغییرات قیمت این ماده تاثیر دارد.