پرکلرواتیلن (Perchloroethylene)
- نام شیمیایی : پرکلرواتیلن
- نام‌های دیگر محصول : تتراکلرواتیلن، Perchloroethylene (PCE)
- شکل و حالت فیزیکی : مایعی بی‌رنگ
پرکلرواتیلن چیست؟
ترکیب شیمیایی پرکلرواتیلن که عموماً با نام “پِرک” نیز نامیده می شود یک ترکیب آلی است و در حالت طبیعی به شکل مایع بی رنگ، غیر قابل اشتعال، دارای بویی شبیه به اتر و با مزه ای تقریباً شیرین است. در ابتدا از این ماده آلی در صنایع با هدف تمیز کردن الیاف و پارچه ها استفاده می شد؛ از طرفی دیگر، پرکلرواتیلن برای حذف کردن گریس و چربی از روی فلزات نیز به کار گرفته می شد. به این ترتیب، خاصیت تمیز کنندگی که کاربرد مهم این ماده است، به مرور زمان نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
ویژگی ها و خواص فیزیکی و شیمیایی تتراکلرواتیلن به صورت زیر معرفی می شوند:
- نام ترکیب: پرکلرواتیلن
- نام های متداول: تتراکلرواتیلن (یک ترکیب آلی کلر-کربن)
- فرمول مولکولی: C2Cl4
- خطر: غیر قابل اشتعال
- حلالیت در آب: به طور بسیار اندکی و آرام در آب حل می شود (15/0 گرم در یک لیتر آب در دمای 25 درجه سانتی گراد)
- حلالیت در سایر حلال ها: محلول در بسیاری از حلال های آلی
- جرم مولی: 82/165 گرم بر مول
- دانسیته: 622/1 گرم بر سانتی متر مکعب
- نقطه جوش: 1/121 سانتی گراد
- نقطه ذوب: 19- درجه سانتی گراد
- فشار بخار: 14 میلی متر جیوه در دمای 20 درجه سانتی گراد
کاربرد پرکلرواتیلن
پرکلرواتیلن یک حلال شیمیایی است. از این ترکیب به عنوان تمیز کننده پارچه استفاده می شود بدون آنکه به بافت و الیاف آن آسیب وارد کند. در صنایع قطعه سازی و پردازش فلزات و قطعات فلزی از تتراکلرواتیلن به عنوان لکه بر و حذف گریس استفاده می شود. فرآیند استخراج چربی ها در آزمایشگاه ها، حذف رنگدانه ها، حل کردن لاستیک و …، نمونه هایی از موارد استفاده پرکلرواتیلن در صنایع مختلف می باشد.
موارد ایمنی مربوط به پرکلرواتیلن
در کنار کاربرد پرکلرواتیلن بد نیست نکات ایمنی مربوط به آن را نیز بدانیم. ظروف و مخازن حاوی ترکیب شیمیایی تتراکلرواتیلن باید به دور از منابع تولید حرارت و جدا از تماس با ترکیبات اکسید کننده، ذخیره و نگهداری شوند. محیط انبارهای ذخیره این ماده آلی باید خشک و خنک بوده و حتماً از تهویه مناسب برخوردار باشد. تتراکلرواتیلن باید در مخازن یا ظروف ساخته شده از فولاد ضد زنگ، نگهداری شوند؛ ظروف آلومینیومی یا کربن استیل نیز برای این کار مناسب می باشند.
بررسی ها در مورد خطرات و ملاحظات شیمیایی ترکیب پرکلرواتیلن نشان داده اند در تماس بودن افراد با این ترکیب در مقادیر بسیار اندک، خطرات حادی در پی ندارد اما در طولانی مدت می تواند مواردی چون سرطان را به وجود آورد. پیشنهاد می شود تمام افرادی که با این کاده سروکار دارند حتماً لباس کار و ماسک استفاده کنند.
بازار پرکلرواتیلن
میزان تولید ترکیب شیمیایی تتراکلرواتیلن در بازارهای جهانی، چیزی حدود 1 میلیون تن در هر سال گزارش شده است. این رقم در سال 1985 به ثبت رسیده و البته رشد بازار جهانی این ماده شیمیایی در حال حاضر، بسیار گسترده تر است. خرید و فروش پرکلرواتیلن به صورت فله ای در تانکرهای مخصوص و همچنین به صورت حمل با بشکه ها و مخازن انجام می گیرد. این ماده از نظر اشتعال پذیری یا خطر در هنگام حمل و نقل در دسته 2 طبقه بندی می شود.
ارزش صادراتی پرکلرواتیلن در بازارهای جهانی، رقمی معادل 128 میلیون دلار می باشد. کشور آلمان (8/46 میلیون دلار)، برترین صادر کننده این ماده بوده و کشور چین نیز برترین وارد کننده آن می باشند. کشورهای فرانسه (23 میلیون دلار)، آمریکا (6/22 میلیون دلار)، بلژیک – لوکزامبورگ (29/6 میلیون دلار) و جمهوری چک (98/5 میلیون دلار)، بزرگ ترین کشورهای صادر کننده پرکلرواتیلن می باشند.
در این میان، کشورهای چین (9/30 میلیون دلار)، بلژیک – لوکزامبورگ (4/10 میلیون دلار)، کانادا (46/6 میلیون دلار)، ایتالیا (24/6 میلیون دلار) و کشور مکزیک (54/5 میلیون دلار)، برترین کشورهای وارد کننده پرکلرواتیلن می باشند.